امام موسی صدر؛ نماد خدمات متقابل دین و عقلانیت
- امام موسی صدر؛ نماد خدمات متقابل دین و عقلانیت
به گزارش ایکنا؛ مراسم رونمایی از چاپ جدید کتاب عزت شیعه، امروز چهارشنبه، هشتم مردادماه با سخنرانی جمعی از اندیشمندان به صورت مجازی برگزار شد.
رضا شجاعی، پژوهشگر آثار و اندیشه‌های امام موسی صدر در این مراسم به سخنرانی پرداخت و تأکید کرد که امام موسی صدر نماد جمله دین در خدمت عقلانیت و عقلانیت در خدمت دین بود. مشروح سخنان او از نظر می‌گذرد؛
شخصیت‌ها دو جنبه دارند؛ یکی بعد علمی و دیگری بُعد عملی و به یک معنا حقیقی آنهاست. خیلی از بزرگان را داشتیم که در جنبه علمی و نظری بسیار موفق بودند و مطالبی را ارائه دادند که در جوامع علمی بسیار کاربردی و راهگشا بوده است و حقایقی را در مورد معارف دینی باز کرده است. اما همه این بزرگان در جهت و بعد عملی و در آنجایی که می‌خواستند گفته‌ها را در عرصه عمل به ظهور برسانند، موفق نبودند. دلیل این عدم توفیق به دو مطلب برمی‌گردد؛ یکی ضعف در اندیشه‌های نظری و تئوری‌پردازی و نیز عدم جامعیت و جامع‌نگری است.
جهت دومی که موجب عدم توفیق این بزرگان شده است، ضعف‌های شخصیتی است که مربوط به بعد درونی آنها بوده است و در این جهت، امام موسی صدر در زمره افرادی بوده که در هر دو جهت خوب و قوی و پیروزمندانه بروز کرده است. مرحوم شهید سیدمحمدباقر صدر، در مورد ایشان فرموده بودند که اگر در حوزه نجف می‌ماندند از مراجع بزرگ شیعه می‌شدند که نشان‌دهنده عظمت علمی امام موسی صدر است و در بُعد شخصیتی نیز آن ضعف‌هایی که موجب شد تئوری برخی‌ها روی زمین بماند و عملی نشود، در ایشان وجود نداشت.
دین در خدمت عقلانیت و عقلانیت در خدمت دین
او وقتی در جامعه لبنان وارد می‌شود، هرچه دارد بروز می‌دهد و اینجا جایی نیست که صرفا موضوع نظری مطرح باشد، بلکه عمل او و حرکت و کاری که انجام می‌دهد بیشتر دیده می‌شود و در این جهت او باز هم موفق بوده است. امام موسی صدر نمونه این جمله دین در خدمت عقلانیت و عقلانیت در خدمت دین بوده است. یعنی در حرکت خودش در بعد نظری و عملی این موضوع را به ما نشان داد که هم دین می‌تواند در خدمت عقلانیت باشد و هم عقلانیت در خدمت دین.
در این کتاب عزت شیعه، هم در بعد نظری کوشش‌های خوبی شده است و هم در بعد عملی که این کتاب در حقیقت آن بعد عملی امام موسی صدر را به ما نشان می‌دهد. این کتاب سیر زندگی نیست و صرفاً مسیر رفتن و گزارش را شامل نمی‌شود، بلکه سیره زندگی امام موسی صدر است. ما برخی اوقات در مورد فردی صحبت می‌کنیم و تألیفی را انجام می‌دهیم و مسیر زندگی او را ترسیم می‌کنیم و در این مسیر، یک مسیر خطی را جلو می‌رویم، اعم از ولادت، دوران کودکی، تحصیل و سجایای علمی او و در نهایت به بزرگسالی و موقعیت‌های علمی‌اش می‌رسیم، اما در بعد سیره عملی، اینچنین عمل نمی‌کنیم. گزارشی که در مجموعه عزت شیعه انجام می‌شود، سیره عملی امام موسی صدر را نشان می‌دهد و موضوع به صورت خطی نیست.
در این زمینه دکتر کمالیان و آقای رنجبر کرمانی که مؤلفان کتاب عزت شیعه هستند، سراغ پروژه تاریخ شفاهی رفته‌اند که دارای امتیازات ویژه‌ای است که در این کتاب می‌بینیم و ارزش این کتاب را بالا برده است. یکی از امتیازاتش این است که، کار در قالب تاریخ شفاهی بسیار جذاب است و افراد زیادی نگاه خودشان را در مورد آن شخص، بیان می‌کنند. در این کتاب نیز به سراغ شخصیت‌های لبنانی رفته است که این افراد در زمانی که امام در لبنان بوده با وی هم‌رزم بودند و جنبه‌های عملی او را دیده بودند. لذا از این حیث، بسیار ارزشمند است.
تاکنون در مورد امام موسی صدر، به لحاظ نظری می‌خواندیم و یا تعاریفی را می‌شنیدیم، اما در کتاب «عزت شیعه» بُعد عملی و فعالیت درونی امام موسی صدر و چهره حقیقی و شخصیت ارزنده و ارزشمندش به نمایش گذاشته می‌شود. افراد از زاویه نگاه خودشان امام را روایت می‌کنند، اما زاویه نگاه در عرصه عمل مطرح شده که بسیار ارزشمند است.
ناگفته‌هایی از امام موسی صدر
کار این مجموعه بسیار پرزحمت است، چراکه افرادی که از آنها مصاحبه شده، در لبنان بودند و انجام این مصاحبه‌ها نیاز به رفت‌وآمدهایی داشته که هماهنگی آنها کار سختی بوده است. این مجموعه کار بسیار ارزشمندی محسوب می‌شود. از این حیث که روایت‌های ناشنیده را گزارش می‌کند و روایت‌های شنیده شده را نیز به تأیید می‌رساند. خیلی از مطالب را در مورد امام موسی صدر نمی‌دانیم و نشنیده‌ایم که شاید زمینه‌هایش فراهم نشده است، اما این کار تاریخ شفاهی، زمینه را فراهم کرده که ناشنیده‌ها را بشنویم.
وقتی تاریخ شفاهی در این قالب می‌آید و به سراغ افراد و شخصیت‌های آن زمان می‌رود و آنها مطالب را بیان می‌کنند، آنچه ما شنیده‌ایم به شکل مجدد و بارها و بارها تأیید می‌شود و این تأیید و تکرارها هرگز اضافه نیست، بلکه موجب قطعی شدن آن واقعه تاریخی خواهد شد. چون در طول زمان، وقتی وقایع تاریخی یک نقل داشته باشند، جریان‌های معارض شروع به جعل و تحریف می‌کنند و آن یک نقل دیده نخواهد شد، اما وقتی این موضوع تکرار و بیان می‌شود و از زوایای مختلف تبیین می‌شود، به قدری نقل را تایید می‌کند که آن را ارزشمند و غیرقابل خدشه خواهد کرد.
کار دیگری که در این مجموعه بسیار ارزشمند است و موجب شد این کار، پرفایده شود، این است که مصادیق عملی از شخصیت اخلاقی امام موسی صدر را منصه ظهور رسانده است؛ یعنی، یک وقت ما در مورد یک موضوع اخلاقی سخن می‌گوییم، مثلاً از صبر و مدارا سخن به میان می‌آوریم، اما گاهی اوقات مصادیق آنها را نشان می‌دهیم و این تفاوتی است بین همان بعد نظری و عملی و بین همان جنبه نظری و سیره عملی افراد وجود دارد و در این سیره عملی در تاریخ شفاهی، مصادیق آن سجایای اخلاقی به نمایش گذاشته می‌شود و جلوه‌های آن را در برخورد امام موسی صدر با افراد می‌بینیم که در این مجموعه این زحمت کشیده شده است.
جنبه دیگری که این کتاب و موضوع تاریخ شفاهی دارد، زنده نگه داشتن نام امام موسی صدر است. گذر زمان موجب شده که این مسئله فراموش شود، در حالی که با یک شخصیتی که از دنیا رفته باشد مواجه نیستیم، بلکه با کسی مواجهیم که همه گزارش‌ها این نوید را می‌دهد که او زنده است و بنابراین زنده نگهداشتن نام وی، در قالب تاریخ شفاهی بسیار پراهمیت است و موجب می‌شود تلنگری به جوامع و انسان‌ها زده شود و آنان فراموش نکنند که باید این موضوع را پیگیری کنند.
انتهای پیام